Ê-sai 41:4 Đấng Đầu Tiên và Đấng Cuối Cùng
Thế giới đang thay đổi nhanh chóng. Vậy thì, thật tốt biết bao khi biết Đấng không bao giờ thay đổi! Ba đoạn trích từ sách tiên tri Ê-sai và ba đoạn trích từ Sách Khải Huyền đặc biệt cho chúng ta thấy sự bất biến của Đức Chúa Trời và Chúa Jesus.
Trong chương 41 của sách tiên tri Ê-sai, Chúa thông báo với người Giu-đa trước 200 năm (!) về sự kết thúc của thời kỳ lưu đày ở Babylon. Chúa hỏi ở đó: “ Ai đã làm và thành tựu việc nầy?” – ám chỉ đến các chiến dịch của Vua Si-ru, người đã khuất phục Đế chế Mê-đi và sau đó chinh phục gần như toàn bộ vùng Cận Đông. Chúa nói rõ rằng chính Ngài đã mang đến những sự kiện sâu sắc này vì lợi ích của dân Ngài. Trong dịp này, Ngài nói về chính mình: “Ai đã làm và thành tựu việc nầy? Ai đã gọi các dòng dõi từ ban đầu? Ấy là chính ta, Đức Giê-hô-va, là đầu tiên, mà cũng sẽ ở với cuối cùng. ” (Ê-sai 41:4).
Chú thích của câu này giải thích “mà cũng sẽ ở với cuối cùng“: Chúa là “Đấng không thay đổi, hiện hữu trong chính Ngài”. Chỉ có Ngài mới có khả năng hành động có chủ đích và mạnh mẽ, vì chỉ có Ngài mới có cái nhìn tổng quan về toàn bộ lịch sử thế giới. Như ví dụ về Si-ru cho thấy, Ngài cũng có thể sử dụng các công cụ của con người mà họ không biết điều này. Chúa luôn lèo lái các sự kiện thế giới, và Ngài vẫn tiếp tục làm như vậy ngày nay. Những người quyền lực đến rồi đi. Nhưng Chúa không thay đổi. – Đó là một sự thật đáng an ủi biết bao!
Trong Ê-sai 44:6, Chúa lại phán: “Đức Giê-hô-va, là Vua và Đấng Cứu chuộc của Y-sơ-ra-ên, là Đức Giê-hô-va vạn quân, phán như vầy: Ta là đầu tiên và cuối cùng; ngoài ta không có Đức Chúa Trời nào khác.”. Bối cảnh của chương này làm rõ điều đó: Bởi vì Đức Chúa Trời là Đấng không thay đổi và đời đời, nên Ngài đã nhìn thấy tương lai và có thể công bố tương lai đó cho người mà Ngài đã cứu chuộc trong ân điển của Ngài. – Chúa không để chúng ta trong bóng tối về tương lai của trái đất.
Lần thứ ba, Chúa tự giới thiệu mình là “Đấng đầu tiên và cuối cùng” trong chương 48 của tiên tri Ê-sai, câu 12. Ở đó, Ngài gọi dân sự của Ngài: “Hỡi Gia-cốp, và ngươi, Y-sơ-ra-ên ta đã gọi, hãy nghe lời ta: Ta là Đấng đó; ta là đầu tiên và cũng là cuối cùng.”. Ở đây, người ta có ấn tượng rằng Chúa đang đấu tranh để thu hút sự chú ý của dân Ngài. Có bao nhiêu thông tin tràn ngập trong chúng ta mỗi ngày! Nhưng ai có những điều quan trọng hơn để nói với chúng ta ngoài Đức Chúa Trời bất biến đời đời? Chúng ta hãy lắng nghe Ngài!
Trong chương đầu tiên của Khải Huyền, Chúa Jesus được mô tả về quyền năng tư pháp của Ngài. Ngài nói với Sứ đồ Giăng: “Vừa thấy người, tôi ngã xuống chân người như chết; nhưng người đặt tay hữu lên trên tôi, mà rằng: Đừng sợ chi, ta là Đấng trước hết, và là Đấng sau cùng, 18 là Đấng Sống, ta đã chết, kìa nay ta sống đời đời, cầm chìa khóa của sự chết và Âm phủ” (Khải Huyền 1:17-18). Bởi vì chúng ta có một Chúa trên thiên đàng, Đấng sống đời đời, nên chúng ta không có gì phải sợ!
Trong lá thư gửi cho hội thánh ở Si-miệc-nơ (Smyrna), Chúa Jesus đã nói: “8 Hãy viết cho thiên sứ của Hội Thánh Si-miệc-nơ rằng: Nầy là lời phán của Đấng trước hết và Đấng sau cùng, Đấng chết rồi mà đã sống lại: 9 Ta biết sự khốn khó nghèo khổ của ngươi (dầu ngươi giàu có mặc lòng), và những lời gièm pha của kẻ xưng mình là người Giu-đa, mà kỳ thực không phải, chúng nó vốn thuộc về hội quỉ Sa-tan.” (Khải Huyền 2:8-9). Chúa Jesus biết hoàn cảnh của chúng ta và chia sẻ cùng với chúng ta vì Ngài đã sống ở đây như một con người và bây giờ cũng ở trên thiên đàng như một con người.
Và trong chương cuối cùng của Kinh Thánh, Chúa Jesus tuyên bố: “Ta là An-pha và Ô-mê-ga, là thứ nhứt và là sau chót, là đầu và là rốt.” (Khải Huyền 22:13). Đấng bất biến đời đời sẽ sớm tái lâm. Chúng ta hãy tiếp tục tin cậy vào công việc đã định của Ngài! Ngài sẽ ban thưởng cho lòng trung thành của chúng ta.
Quyền tể trị tối cao Đức Chúa Trời trong lịch sử
Giữa những cuộc đấu tranh của Israel và mối đe dọa từ kẻ thù đang rình rập, câu Kinh Thánh này đóng vai trò như một lời nhắc nhở sâu sắc về thẩm quyền tối cao của Chúa đối với lịch sử. Nó nhấn mạnh rằng CHÚA, là Đức Chúa Trời toàn năng, Đấng luôn hành động, kêu gọi những nhân vật quan trọng để hoàn thành mục đích thiêng liêng của Ngài, thể hiện quyền năng tuyệt đối của Ngài. Đức Giê-hô-va khích lệ dân sự của Ngài bằng cách khẳng định vị trí độc tôn của Ngài là Đức Chúa Trời Chân Thần duy nhất, vô hạn trong sự hiện hữu và ảnh hưởng của Ngài—Ngài “là đầu tiên và là cuối cùng.” Điều này phản ánh bản chất đời đời của Ngài, vì Ngài không được tạo ra và không bị ràng buộc bởi thời gian.
Những hàm ý ở đây rất sâu sắc, đặc biệt là đối với một quốc gia bị bao quanh bởi các thần tượng và các vị thần giả, họ vốn bất lực so với dân tộc được Đức Chúa Trời định hướng tiến trình lịch sử. Điều này đóng vai trò như một lời nhắc nhở để tin tưởng vào kế hoạch tối cao của Chúa hơn là sự an toàn không đáng tin cậy của các thần tượng hoặc sức mạnh của con người, cộng hưởng rộng lớn hơn về thông điệp hy vọng cho những người trung thành trong nghịch cảnh. Câu này là lời an ủi cho dân sự của Chúa, đảm bảo với họ về sự hiện diện và quyền tối cao tích cực của Ngài trong mọi hoàn cảnh, nhấn mạnh rằng sức mạnh thực sự đến từ sự tin cậy vào Ngài hơn là nỗ lực đơn thuần của con người. Chủ đề này kết nối sâu sắc với sự thành tín của Đức Chúa Trời trong suốt lịch sử và lời kêu gọi tin tưởng vào Ngài trong những thời điểm khó khăn, điều này được lặp lại trong cả lời dạy của Cựu Ước và Tân Ước.
“Đấng đầu tiên và Đấng cuối cùng” nhấn mạnh đến quyền tối cao độc tôn của Đức Chúa Trời trên toàn bộ tạo vật và thời gian. Cụm từ này liên kết bản chất đời đời của Đức Chúa Trời trực tiếp với sự tham gia liên tục của Ngài trong lịch sử loài người. Khán giả của Ê-sai, sống dưới bóng tối của các vương quốc hùng mạnh, hẳn đã tìm thấy sự an ủi trong lời nhắc nhở rằng CHÚA là Đức Chúa Trời trị vì từ trước khi thời gian của con người bắt đầu cho đến khi kết thúc cuối cùng.
Trong khi Ê-sai 41:4 xuất hiện trong bối cảnh Cựu Ước về sự an ủi mang tính tiên tri và sự đảm bảo của Chúa dành cho dân Y-sơ-ra-ên, những cách diễn đạt tương tự cũng thường xuất hiện trong Khải Huyền:
- Khải Huyền 1:17 – “Vừa thấy người, tôi ngã xuống chân người như chết; nhưng người đặt tay hữu lên trên tôi, mà rằng: Đừng sợ chi, ta là Đấng trước hết, và là Đấng sau cùng”
- Khải Huyền 2:8 – “Hãy viết cho thiên sứ của Hội Thánh Si-miệc-nơ rằng: Nầy là lời phán của Đấng trước hết và Đấng sau cùng, Đấng chết rồi mà đã sống lại”
- Khải Huyền 22:13 – “Ta là An-pha và Ô-mê-ga, là thứ nhứt và là sau chót, là đầu và là rốt.”
Những đoạn văn này trong sách Khải Huyền lặp lại thuật ngữ chính xác được sử dụng trong Ê-sai liên quan đến “đầu tiên và cuối cùng” và thêm cụm từ tiếng Hy Lạp “Alpha và Omega”, với Alpha là chữ cái đầu tiên của bảng chữ cái Hy Lạp và Omega là chữ cái cuối cùng. Do đó, cách diễn đạt này truyền tải cùng một sự thật trong một bối cảnh ngôn ngữ mới: Đức Chúa Trời có toàn quyền trên muôn vật, từ lúc khởi đầu sáng tạo cho đến khi hoàn thành.
Một số người có thể tự hỏi liệu các tham chiếu đến “đầu tiên và cuối cùng” trong Ê-sai và Khải huyền có thể xung đột hay không – đặc biệt là khi Khải huyền áp dụng rõ ràng danh hiệu này cho Jesus Christ.
Tuy nhiên, lập trường giáo lý rằng Jesus là Đức Chúa Trời trọn vẹn ( John 1: 1 Ban đầu có Ngôi Lời, Ngôi Lời ở cùng Đức Chúa Trời, và Ngôi Lời là Đức Chúa Trời. ; Philippians 2: 6 Ngài vốn có hình Đức Chúa Trời, song chẳng coi sự bình đẳng mình với Đức Chúa Trời là sự nên nắm giữ) cho thấy những tham chiếu này bổ sung cho nhau chứ không phải mâu thuẫn. Tân Ước nhiều lần xác định Jesus với các danh hiệu thiêng liêng từ Cựu Ước, một thực hành chứng minh tính liên tục của Kinh thánh và củng cố sự thống nhất của Thần Chủ (Godhead).
Những tuyên bố trong Cựu Ước về bản chất đời đời của Đức Chúa Trời luôn liên kết chặt chẽ với bản chất của Đấng Christ trong Tân Ước (ví dụ, Giăng 8:58 Đức Chúa Jêsus đáp rằng: Quả thật, quả thật, ta nói cùng các ngươi, trước khi chưa có Áp-ra-ham, đã có ta ).
Cùng một Đức Chúa Trời phán trong sách Ê-sai được mặc khải rõ ràng hơn trong sách Khải Huyền là Đấng Christ phục sinh, Đấng tuyên bố: “Ta là Đầu Tiên và Cuối Cùng.” Thay vì mâu thuẫn với Ê-sai, sách Khải Huyền hoàn thành và hoàn thiện bức chân dung mà Ê-sai phác họa.
Cụm từ “đầu tiên và cuối cùng” trong cả Cựu Ước và Tân Ước chứng thực cho một chủ đề trung tâm của Kinh thánh: quyền tối cao đời đời của Đức Chúa Trời. Kinh thánh mô tả Chúa là Đấng sáng tạo không được tạo ra, nằm ngoài giới hạn của thời gian và không gian. Bằng cách áp dụng cùng một thuật ngữ được tìm thấy trong Ê-sai, Khải huyền nhấn mạnh:
- Quyền năng đời đời: Đức Chúa Trời hằng hữu vẫn là Đấng tối cao trên mọi quyền năng trên đất và vũ trụ.
- Sự bảo đảm không thể lay chuyển: Những người tin Chúa qua mọi thời đại đều cảm thấy an toàn khi biết rằng quyền thống trị của Chúa kéo dài từ lúc khởi đầu lịch sử cho đến khi hoàn thành mọi thời đại.
- Thần tính của Đấng Christ: Việc áp dụng ngôn ngữ Ê-sai vào Chúa Jesus trong Khải Huyền ủng hộ cho sự miêu tả nhất quán trong Kinh thánh về Đức Chúa Con trong cùng một Đấng vĩnh hằng như “CHÚA” (Giê-hô-va) ( Ê-sai 41:4).
Bằng chứng bản thảo cổ xưa, chẳng hạn như lời chứng của Dead Sea Scrolls về sách Ê-sai, đã cho thấy sự trung thực đáng kinh ngạc trong việc truyền tải. Sự nhất quán này củng cố niềm tin vào văn bản tuyên bố rằng Chúa là “đầu tiên và cuối cùng”. Kết hợp với các bản sao và trích dẫn đầu tiên của Khải Huyền, được các cộng đồng Cơ đốc giáo lưu giữ từ thế kỷ thứ nhất trở đi, những phát hiện khảo cổ học và văn bản này xác nhận có một lời chứng mạnh mẽ, thống nhất rằng cùng một danh hiệu thần thánh được gán cho cùng một Chúa đời đời.
Trong suốt Kinh thánh, chủ đề “đầu tiên và cuối cùng” đan xen vào kế hoạch cứu chuộc toàn diện của Chúa:
- Từ sáng tạo đến phục hồi: Từ “Ban đầu” ( Sáng thế ký 1:1 ) đến “trời mới đất mới” ( Khải huyền 21:1 ), bàn tay giơ ra của Đức Chúa Trời cai quản và cứu chuộc.
- Sự biểu hiện thiêng liêng trong Chúa Giê-xu Christ: Bản chất của Chúa được tiết lộ rõ ràng nhất trong Chúa Giê-xu Christ, sự phục sinh của Ngài xác nhận quyền năng của Ngài trên sự sống và cái chết. Điều này củng cố danh tính của Chúa Giê-xu Christ với Đức Chúa Trời của Ê-sai, bắc cầu Cựu Ước và Tân Ước.
- Đức tin và sự an ủi cho người tin: Biết rằng Chúa là trên hết và sau hết sẽ hình thành nên lòng tin của người tin vào lòng nhân từ và sự hướng dẫn toàn năng của Ngài, đặc biệt là trong thời điểm bất ổn.
Lời mô tả của Ê-sai về Chúa là “Đấng đầu tiên và Đấng cuối cùng” ( Ê-sai 41:4 ) bổ sung nhau, thay vì xung đột với, lời tuyên bố của Chúa Giê-su trong Khải Huyền là “Đấng đầu tiên và Đấng cuối cùng” và “Đấng Alpha và Đấng Omega”. Thông qua những lời khẳng định song song này, Kinh Thánh luôn tuyên bố rằng Đức Chúa Trời hiện diện đời đời và có toàn quyền trên toàn bộ phạm vi lịch sử.
Cho dù được tiết lộ trong Cựu Ước hay Tân Ước, danh tính của Chúa vẫn không thay đổi: Ngài là Vua đời đời, Đấng sắp đặt tiến trình của vũ trụ, ban ơn cứu rỗi và đảm bảo kế hoạch lâu dài của Ngài đạt đến sự hoàn thành cuối cùng.
Ê-sai 41:4 “Ai đã làm và thành tựu việc nầy? Ai đã gọi CÁC DÒNG DÕI TỪ BAN ĐẦU? Ấy là chính ta, Đức Giê-hô-va, là đầu tiên, mà cũng sẽ ở với cuối cùng.“
Các thế hệ được gọi từ lúc ban đầu Ý tưởng ở đây dường như là tất cả mọi người sống khắp nơi trên trái đất đều có nguồn gốc từ Đức Chúa Trời (x. Công vụ 17:26 Ngài đã làm cho muôn dân sanh ra bởi chỉ một người và khiến ở khắp trên mặt đất, định trước thì giờ đời người ta cùng giới hạn chỗ ở). Từ “gọi” dường như được dùng ở đây theo nghĩa là mệnh lệnh, hướng dẫn hoặc chỉ dẫn; và sự thật là mọi dân tộc đều nằm dưới sự kiểm soát của Ngài ngay từ đầu. Điều này không chỉ áp dụng cho vua Si-ru và những người chịu sự cai trị của ông, mà còn cho tất cả mọi dân tộc và mọi thế hệ. Mục đích dường như là chuyển hướng suy nghĩ từ cuộc chinh phạt của Si-ru sang sự cai trị toàn cầu của Chúa trên mọi vương quốc kể từ khi thế giới bắt đầu.
Ấy là chính ta, Đức Giê-hô-va, là đầu tiên cũng sẽ ở với cuối cùng.
Trước khi tạo vật được tạo thành; trước tất cả các sinh vật khác. Lời tự mô tả của Đức Chúa Trời là “Đấng đầu tiên và Đấng cuối cùng” thường được áp dụng cho Ngài trong Kinh thánh và diễn tả một cách chính xác về sự đời đời (xem Ê-sai 44:6 Đức Giê-hô-va, là Vua và Đấng Cứu chuộc của Y-sơ-ra-ên, là Đức Giê-hô-va vạn quân, phán như vầy: Ta là đầu tiên và cuối cùng; ngoài ta không có Đức Chúa Trời nào khác; Ê-sai 48:12 Hỡi Gia-cốp, và ngươi, Y-sơ-ra-ên ta đã gọi, hãy nghe lời ta: Ta là Đấng đó; ta là đầu tiên và cũng là cuối cùng). Điều đáng chú ý là cách diễn đạt này, rõ ràng ám chỉ sự vĩnh hằng, được áp dụng cho Chúa Jesus trong Khải Huyền 1:17 Vừa thấy người, tôi ngã xuống chân người như chết; nhưng người đặt tay hữu lên trên tôi, mà rằng: Đừng sợ chi, ta là Đấng trước hết, và là Đấng sau cùng và Khải huyền 22:13 Ta là An-pha và Ô-mê-ga, là thứ nhứt và là sau chót, là đầu và là rốt.
Đức Chúa Trời Hằng Sống và các thần tượng (41:1-29)
Vào thời điểm của lời tiên tri này, Si-ru của Ba Tư đã mở rộng đế chế của mình. Ông đã chinh phục toàn bộ vùng đất ở phía bắc và phía đông và hiện đang đe dọa Babylon. Nhà tiên tri tưởng tượng Chúa tập hợp các dân tộc trước mặt Ngài và hỏi họ câu hỏi: Ai đã xúi giục Si-ru tiến hành cuộc chinh phạt này? Câu trả lời: Yahweh (41:1-4).
Khi quân đội của Si-ru tiến đến gần những người dân này, họ hoảng sợ và cầu xin các vị thần bảo vệ họ trong cơn hoạn nạn. Ê-sai mô tả cách thợ kim hoàn và những người thợ thủ công khác giúp đỡ và khuyến khích lẫn nhau khi họ làm thêm giờ để đáp ứng nhu cầu lớn về thần tượng (5-7). Ngược lại, dân Israel là dân của Đức Chúa Trời hằng sống. Ngài đã chọn họ từ lâu và không bao giờ quên họ. Ngài luôn hiện diện để củng cố và bảo vệ họ (8-10). Họ không cần phải sợ kẻ thù của mình, vì Chúa sẽ chiến đấu cho họ – và không kẻ thù nào có thể chống lại Ngài (11-13). Nhờ quyền năng của Chúa, Israel sẽ chiến thắng. Như người nông dân đập lúa và sàng lúa mì, thì dân Israel cũng sẽ nghiền nát và phân tán kẻ thù của mình (14-16). Chúa sẽ lắng nghe lời cầu nguyện của dân Ngài và ban cho họ mọi thứ họ cần cho một cuộc sống khỏe mạnh và thành công. Những món quà ân sủng của Ngài sẽ là bằng chứng hữu hình về phẩm chất của Ngài đối với mọi người (17-20). Sau đó, Chúa thách thức các vị thần của các quốc gia chứng minh sức mạnh của mình bằng cách dự đoán các sự kiện trong tương lai. Họ không những không có khả năng dự đoán tương lai mà thậm chí còn không thể kể lại quá khứ. Ngài yêu cầu họ chứng minh sự tồn tại của mình thông qua điều gì đó, tốt hay xấu, nhưng một lần nữa họ không thể làm được. Họ vô hồn (21-24). Đức Chúa Trời nhấn mạnh rằng Ngài dự đoán đúng và hành động quyết đoán. Không có vị thần nào của các dân tộc tiên đoán được cuộc chinh phạt của Si-ru, nhưng Đức Chúa Trời của Israel đã tiên đoán (25-27). Những vị thần này không thể dự đoán sự kiện hoặc trả lời câu hỏi. Vì chúng vô tri vô giác nên chúng chỉ có thể lừa dối những người thờ phượng chúng (28-29).
Ê-sai 41 1 Hỡi các cù lao, hãy nín lặng trước mặt ta; các dân tộc hãy lấy sức mới; hãy đến gần, thì mới nói! Chúng ta hãy đến gần nhau để xét đoán!
Ở đây, lời kêu gọi im lặng mở ra diễn biến hình dung về một cuộc phán xét trong đó Chúa đặt ra thử thách cho thế giới ngoại giáo (lời kêu gọi đổi mới sức mạnh của họ có thể là lời cảnh báo rằng cuộc gặp gỡ sẽ rất mạnh mẽ).”
Kiểu phiên tòa trong sự hình dung này, phiên tòa mô phỏng là một phương cách thường được nhiều nhà tiên tri của Chúa sử dụng, đặc biệt là Ô-sê.
Mục đích của Ê-sai là an ủi dân được chọn trong thời kỳ bị lưu đày sẽ được hiểu rõ hơn nếu đoạn văn này được hiểu là ám chỉ đến Áp-ra-ham, tổ phụ vĩ đại của dân Y-sơ-ra-ên, thay vì ám chỉ đến một người sẽ không xuất hiện cho đến khi thời kỳ bị lưu đày thực tế đã kết thúc (tức là vua Si-ru đến để kết thúc việc này). Điều này hoàn toàn vô nghĩa với chúng ta. Mặt khác, chúng ta hãy nghĩ đến Abraham. Đức Chúa Trời đã gọi ông và tiên tri rằng con cháu ông sẽ là một dân tộc vĩ đại, rằng họ sẽ chịu đựng bốn trăm năm bị lưu đày ở Ai Cập, rằng Đức Chúa Trời sẽ giải cứu họ khỏi đất Ai Cập với sự giàu có lớn lao, và rằng họ sẽ thừa hưởng đất Palestine! Tất cả những lời tiên tri tuyệt vời qua Áp-ra-ham, mà mọi người Y-sơ-ra-ên trên trái đất đều biết, an ủi hơn gấp ngàn lần.
יְהֹוָה (ye.ho.vah) CHÚA (H3068G)
Trong suốt Kinh thánh, Chúa được gọi bằng nhiều tên và danh hiệu khác nhau, mỗi tên đều tiết lộ những khía cạnh khác nhau về tính cách, bản chất và mối quan hệ của Ngài với dân sự.
Tên hoặc danh hiệu được dùng để chỉ Chúa
Từ này xuất hiện 10295 lần (Cựu Ước), 22 lần (Tân Ước)
Ý nghĩa
Đấng Thần Linh;
được gọi là CHÚA hoặc CHÚA (KJV= Jehovah) <
H3068G> (יהוה); hoặc CHÚA (KJV= Jehovah) <H3069> (יְהֹוִה); hoặc CHÚA <H3050> (יָהּ); hoặc Chúa <H0136> (אֲדֹנָי); hoặc Chúa (KJV= Elohim) <H0430G> (אֱלֹהִים); hoặc Baal (KJV= Baali; NIV= Chủ nhân) <H1180> (בַּעֲלִי); hoặc Đấng toàn năng <H7706> (שַׁדַּי); hoặc Cao nhất <H5920G> (עַל); hoặc Đấng Tối Cao <H5943> (Aramiac עִלַּי); hoặc Cao nhất (KJV= “Cao nhất”) hoặc Cao nhất (KJV= Cao nhất) <H5945B> (עֶלְיוֹן); hoặc Đấng Tối Cao <H5946> (Aramiac עֶלְיוֹן); hoặc Chúa/ Đấng Tối Cao (KJV= “Thần tối cao”) <H0410J><H5945H> (אֵל עֶלְיוֹן); hoặc Thần <H0410G> (אֵל=Thần); hoặc El/-Elohe <H0410I><H0430H> (אֵל אֱלֹהִים); hoặc El/-Elohe Israel (=Thẻ Alt) <H0415> (אֵל אֱלֹהֵי יִשְׂרָאֵל); hoặc Biểu ngữ (KJV= Nissi) <H5251G> (נֵס); hoặc Biểu ngữ (KJV= Nissi) (=Thẻ Alt) <H3071> (יְהֹוָה נִסִּי); hoặc Hòa bình (KJV= Shalom) <H7965H> (שָׁלוֹם); hoặc Hòa bình (KJV= Shalom) (=Thẻ Alt) <H3073> (יְהֹוָה שָׁלוֹם); hoặc Nhà cung cấp (KJV= Jireh) <H7200N> (יִרְאֶה); hoặc Nhà cung cấp (KJV= Jireh) (=Thẻ Alt) <H3070> (יִרְאֶה); hoặc CHÚA là sự công chính của chúng ta (NIV = Đấng cứu thế công chính) <H6664H> (צִדְקֵנוּ); hoặc CHÚA là sự công chính của chúng ta (NIV = Đấng cứu thế công chính) <H3072> (יְהֹוָה צִדְקֵנוּ (= Thẻ thay thế)); hoặc Vĩnh cửu (NIV = Vĩnh cửu) <H5769H> (thế giới); hoặc Ghen tị <H7067G> (ghen tị); hoặc Quân đội (NIV = Toàn năng) <H6635B> (quân đội); hoặc Tối cao <G5310> (ὕψιστος); hoặc “quân đội” (KJV = “sabaoth;” NIV = Toàn năng) <G4519> (σαβαώθ); hoặc Abba <G0005> (ἀββά); hoặc Eli <G2241> (ἠλί); hoặc Eloi <G1682> (ἐλωΐ)
từ liên quan
El [Berith] chỉ có tại Judg.9.46
chúa (el – אֵל)
thần: sức mạnh (el – אֵל)
[Gibeath]-elohim chỉ vào lúc 1Sam.10.5
chiều cao (al – עַל)
cao (el.yon – עֶלְיוֹן)
Thượng [Beth Horon] tại Josh.16.5 – 2Chr.8.5
hãy xem: thấy (ra.ah – רָאָה)
hãy xem: kiểm tra (ra.ah – רָאָה)
hãy xem: kìa! (ra.ah – רָאָה)
hãy xem: chọn (ra.ah – רָאָה)
hãy xem: thưởng thức (ra.ah – רָאָה)
hãy xem: nhà tiên tri (ra.ah – רָאָה)
hãy xem: tiếp cận (ra.ah – רָאָה)